خیانت در امانت
معانی متفاوتی برای واژه خیانت بیان شده است که یکی از معانی شمرده شده برای آن پیمان شکنی، نقض عهد و بی وفایی است و برخی از محققان از آن به عدم رعایت امانت تعبیر کرده اند. درهمین مورد درکتاب معجم «مقایس اللغه» چنین آمده است.«یقال خانه یخونه خوفا و ذلک نقصان الوفاء»یکی از معانی خانه (وفا نکردن و نقص در وفای به عهد است.) در کتاب لسان العرب نیز آمده است که شیر را از چیزی که چشمش خیانت کار است تعبیر کرده اند، زیرا نظر می کند برچیزهایی که برای او حلال نیست. راغب اصفهانی نیز این طوری می‌نویسد: خیانت و نفاق دارای یک معنا هستند مگر اینکه خیانت نسبت به عهد و امانت استعمال می شود و نفاق نسبت به دین گفته می شود، بنابراین مخالفت با حق از طریق پیمان شکنی درخفا و سراست و نقیض خیانت امانت است معنای لغوی امانت . امانت همچون «(امن) و (ایمان)» مصدر و از مادۀ (ا.م.ن) است. و درکتاب المصباح المنیر چنین آمده ا ست : امانت برای چیزهایی بکار می‌رود که به امانت نهاده شده اند.
جرم خیانت در امانت مانند بسیاری از جرایم از گذشته های دور وجود داشته است همان طور که هر پدیده مثبت و خوبی، پدیده منفی و زشتی را در مقابل خود دارد. در مقابل صفت خوب امانتداری صفت زشت خیانت در امانت نیز از قدیم در کلیه جوامع بشری وجود داشته است. اما با توجه صیغه مذهبی بودن و مبنا بودن فقه شیعه در کشورمان با لحاظ کردن فقه در متن قانون، عمل و فعل خیانت در امانت، به عنوان یک جرم مطرح و برای آن مجازات کیفری پیش بینی شده است؛ زیرا با انجام فعل مجرمانه خیانت در امانت، نظم و امنیت عمومی نیز به خطر می افتد و ارکان جامعه به هم می ریزد و اعتماد مردم از یکدیگر سست شده و زمینه های ارتکاب جرم در آینده نیز تقسیم می گردد. شخصی که خیانت در امانت کرده علاوه بر مجازات مصرح در قانون باید خسارت زیان‌دیده را مطابق حقوق مدنی جبران کند.
خیانت در امانت در قانون تجارت
چنانچه سند تجاری از قبیل چک، سفته در نزد کسی به امانت گذاشته شود و شخص امین برخلاف امانت از آن استفاده نموده باشد، به عنوان خیانت در امانت مورد پیگرد قرار می گیرد. مثلاً اگر شخصی خانه‌ای را اجاره کرده باشد و چک را به عنوان امانت نزد موجر گذاشته باشد، موجر می‌بایست پس از تخلیه منزل توسط مستاجر چک امانی تضمین را به مستاجر عودت دهد و در صورتی که مستاجر منزل را تخلیه کرده باشد، ولی موجر از چک سوء استفاده کند و آن را به مستاجر عودت ندهد به عنوان خیانت در امانت مورد تعقیب قرار خواهد گرفت.
سوء نیت : امانت گیرنده بایست با سوء نیت در مال مورد امانت تصرفات مالکانه نماید بنابراین لازم نیست که متهم در حین تعقیب مالک مال مورد خیانت بوده و یا ضمن از بین بردن مال و یا تغییر مالکیت دادن آن نفعی برای خود در نظر گرفته باشد بلکه از لحاظ سوء نیت آنچه مورد نظر میباشد این است که مال مورد امانت بطور موقت بدون آنکه اشتباهی شده باشد بنحوی از انحاء در نزد وی بوده و فاعل در آن مال تصرفاتی نماید که نتواند مال را بصاحب آن مسترد دارد و یا مال را در معرض خطر و تعدی و تفریط قرار داده که در نتیجه نتواند مال مورد امانت را بصاحب وی در وقت مقرر مسترد دارد. چنانچه مال مورد امانت در اثر فرس ماژوریا اموری که اراده فاعل در آن مؤثر نبوده از بین برود(حریق-دزدی-گم شدن)چون فاعل در موارد مذکور فاقد سوء نیت میباشد عمل مذکوره بزه نمیباشد. دلیل سوء نیت متهم چنانچه محرز و آشکار نباشد بایست به تاریخ تبدیل مالکیت شیئ و اضطراب درونی او ضمن تحقیقات و عملیات تصنعی وی و مدافعات او توجه نموده و با در نظر گرفتن مدارک مذکور بازپرس سوء نیت وی را ثابت نماید در صورت احراز سوء نیت این امر مورد نظر نیست که آیا متهم قادر به پرداخت بهای مال مورد امانت و خسارات ناشیه از جرم میباشد یا خیر حتی چنانچه زیان دیده از جرم از تعقیب مجرم صرفنظر نماید موضوع جنبه عمومی داشته و متهم قابل تعقیب میباشد. چنانچه نتیجه رسیدگی منجر به محکومیت متهم گردید دادگاه بایست ضمن صدور دادنامه دلایل سوء نیت را درج نماید زیرا عنصر مذکور از جمله عناصر تشکیل دهنده جرم بوده و در صورت عدم درج چنین حکمی در دیوانعالی کشور نقض